Spiritualiteit en Therapie

In de Parashah van deze week wordt Miriam, de zuster van Moshe, melaats en moest zich van het kamp isoleren.
Hashem de Melech Haolam is de allesomvattende Koning, maar een diepere betekenis van Hashem is de Koning van het verborgene. Als Hashem de Koning van de wereld is, dan regeert Hij ook het geestelijk welzijn van de mens .
Ik schrijf als, want ga je naar de hedendaagse psychiatrie, dan gebeurd er iets wonderlijks: de Psychiatrie houdt zich niet of nauwelijks bezig met godsdienst.

Sinds de Napoleontische tijd, de verlichting en in diens kielzog de moderne medische wetenschap, wordt afstand genomen van de rol van de godsdienst in de psychiatrie.
Freud is de grondlegger van de psychoanalyse en van de hedendaagse psychotherapie. Hij was een seculiere Jood, leefde tot ongeveer 1950. Hij heeft in zijn verzamelde werk een heel hoofdstuk gewijd aan de religie "Die zukunft einer Illusion".
Hij zei, kort gezegd: "Godsdienst is een idee, als ieder ander menselijk denkbeeld". Freud gooide alle religies op een hoop, hij was niet of nauwelijks Joods opgevoed en schreef nooit specifiek over het Jodendom, althans niet op basis van inhoudelijke kennis.

Rabbijn Eliyahu Dessler zt"l, in Michtav M'Eliyahu (Strive for Truth), waarschuwt bij voortduring voor het wetenschappelijke denken in de geneeskunst .
In zijn kommentaar op de parshah Tzav, als het gaat om het gebruik van medicijnen ter beinvloeding van Middot (karaktereigenschappen) zoals psychofarmaca, dan is hij kort en bondig: "The answer is no".
Vanuit de Torah is dit niet acceptabel en men behoeft geen insider in de psychiatrie te zijn om te weten, dat er tegenwoordig een enorme overshoot in het gebruik van psychofarmaca is.

Rabbijn Dessler legt verder uit dat het niet gaat om het veranderen van eigenschappen. Het gaat om het toevoegen van Kedoesha. Het is de bedoeling de bestaande eigenschappen te gebruiken voor het dienen van Hashem.

In de Parashah van deze week gaat het ogenschijnlijk om een lichamelijke ziekte, Melaatsheid. Rabbijn Dessler zegt dat hier een omdraaiing van oorzaak en gevolg plaatsvindt. Zelfs al is er sprake van een lichamelijke ziekte, dan "slaat deze toe" op basis van een spiritueel defect dat opgespoord dient te worden. Eerst is er het spiritueel defect en dan de lichamelijke ziekte. Deze Melaatsheid is onbekend binnen de gewone geneeskunde. Het was vroeger algemeen bekend dat lichamelijk zwakke mensen veel vatbaarder waren voor ziekten zoals tuberculose.

Miriam werd Melaats en werd geisoleerd van het kamp, vanwege lashon hara (kwaadspreken). Sinds de Chofets Chaim weten we hier veel over in zijn schrijven over Shemirat Halashon (A lesson a day).
Een voorbeeld uit de praktijk: Onlangs behandelde ik een jonge vrouw, lijdende aan emotionele opwindings/angstoestanden, die wel een uur konden duren. Zij zat soms op het spreekuur, overweldigd door angst en kon geen woord uitbrengen. Zij bleek van jongs af aan de beste vriendin en vertrouwenspersoon van haar moeder te zijn, die veel kwaad sprak over haar vader en broer, alle ongenoegen werd dagelijks bij haar gedropt.
Ik heb haar uitgelegd, dat het 'not done was', niet kon. Dit was voor haar een enorme opluchting en ze keek me met een innig dankbare blik in de ogen aan. Hierna heeft zij zich zo successievelijk, steeds verder uit deze "vriendschap" bevrijd en heeft ze een veel normalere relatie met haar vader en broer alsnog kunnen opbouwen.
Bij evaluatie van haar therapie gaf ze deze gebeurtenis aan als belangrijk therapeutisch (leer)moment. Tot zover dit voorbeeld.

Zou het het geestelijk welzijn van mensen voor Hashem de Melech Haolam, echt niet van belang zijn?
Het bovenstaande voorbeeld is een van de vele voorbeelden van de grote waarde die de Joodse ethiek binnen de psycho-therapie kan hebben.
Als "toetje" lees ik soms na sessies met de patiënte uit het boek van de Chafets Chaim "A lesson a day".
In deze pre-messiaanse tijd, zal het onterechte taboe tussen psychiatrie en religie steeds verder doorbroken gaan worden.

Wat betreft de genezing van een spiritueel defect adviseert Rav Dessler in algemene termen "doe Teshoewa". Rav Asher Freund zt"l, oprichter Jad Ezra en pionier op het gebied van Geestelijke Gezondheidszorg, gaat hier in een kommentaar in zijn gepubliceerde verzamelde geschriften Imrei Asher op Parshat Tazria-Metzora dieper op in. Hij geeft aan dat als een mens zijn vrije wil en hart ECHT gebruikt om zich tot G'd te richten welk godsdiensdig niveau die hij ook heeft, dat dit een spiritueel defect zal verhelpen Beide rabbijnen geven aan waar de Joodse religie therapeutisch werkt!

Afgelopen dinsdag sprak Rabbi Twerski rabbijn en psychiater in het JCC in de Boechorststraat . Op het gebied van verslaving is hij inmiddels een wereld autoriteit.
Eén van zijn uitgangspunten is de basis van de identiteit van de mens is het respect voor God, "ani klum" (ik ben niets), of "let me be as dust", als stof (uit Shmoneh Esrei). Dit is de basis, de echte basis van zelf, zelfgevoel, eigenwaarde en identiteit. Het succes van zijn verslavingszorg is onder andere op deze gedachte gebaseerd. Hiermee laat hij de reguliere gezondheidszorg verre achter zich. Het zal waarschijnlijk achteraf geconcludeerd gaan worden dat Rabbijn Twerski een van de baanbrekers is in het doorbreken van het taboe tussen godsdienst, geestelijk welzijn en psychiatrie, op zijn minst in de seculiere wereld.

Dr. J. Velleman Vrijgevestigd Psychiater Amsterdam