Michtav IV Freund en Freud

Beste Mensen,

Afgelopen week heb ik opnieuw een reis geboekt naar Jerusalem, vanaf 14 januari 2010 tot 14 februari.
Nadat ik mijn reis heb geboekt gaat het eigenlijk direct te leven en werpt de reis zijn schaduw vooruit.
Mijn gedachten gaan naar de aankomst op vliegveld Ben Gurion in Tel Aviv, de ritten van en naar het vliegveld met de taxi.

In principe probeer ik alles in mijn leven plezierig te regelen. Dit naar het voorbeeld van Rabbijn Nachman: "Hoe moet een mens leven? Simpel en plezierig".
Deze regel moet je ook toepassen bij het kiezen van een taxichauffeur en dat is lang niet altijd makkelijk. Inmiddels heb ik zowel in Nederland en Israël prettige chauffeurs die me naar het vliegveld brengen.

De taxi's in Jeruzalem zijn niet duur, zeker niet als je in het centrum zit. Met twintig shekel (ongeveer vier euro) kom je een heel eind dus neem je vaak een taxi.

Ook in Jeruzalem zijn de taxichauffeurs niet altijd plezierig, de meesten proberen zonder de (verplichte) meter te rijden zodat ze je meer geld afhandig kunnen maken. Herzl pikte mij op of ik pikte hem op bij een van mijn ritjes. Hij vertelde dat zijn zoon de maandag erop Bar Mitzva zou worden. Dat vond ik leuk en hij vroeg mij of ik wilde komen. Ik zei: "heel graag". De Bar Mitzva werd gevierd in een klein plaatsje buiten Jerusalem, in Mevasseret Zion. Ik kom graag in kleine plaatsen in Israël want zo kom ik in aanraking met het echte karakter van het land.
"Okee," zei hij, "mijn moeder woont om de hoek bij jou hotel, ik haal je wel op". Moeder woonde om de hoek dat wil zeggen in Mekor Baruch, het bolwerk van Jad Ezra waar ik dus vaak ben, als ik in Jerusalem vertoef. Daar wonen veel leden van de chewre, de vrienden van Jad Ezra.

Ik raakte uiteraard verder met hem in gesprek en op gegeven moment kwam aan de orde wie er verder allemaal op de Bar Mitzwa kwamen, van de kant van zijn vrouw kwam iedereen maar niemand van zijn eigen familie. De Bar Mitzwa was op maandag, een gewone werkdag, zijn familie ging werken en geld verdienen.

Ogenschijnlijk een onbelangrijke mededeling. Een Bar Mitzva, de belofte van een 13 jarige jongen aan God om Joods c.q. vroom te leven. In Israël is de Bar Mitzwa een mijlpaal in het dagelijks leven.

Ongeveer een week later bracht Herzl mij naar het vliegveld en vertelde de hele weg over de familie van zijn vrouw. Hij werd met alles geholpen dat gaf hem een tevreden gevoel, hij was tevreden met wat hij had. Bij het afrekenen vroeg hij geen shekel meer dan de vaste prijs. De hulpvaardigheid van zijn schoonfamilie maakte zijn leven tot een feest, iets wat hij van zijn eigen familie niet gewend was.

Aanvankelijk schonk ik weinig aandacht aan het verhaal, toch bleef het onbewust in me doorwerken .

De Joodse geleerden zeggen ,dat de wereld op drie zaken steunt; Thora (Joods onderricht), Mitzwot (religieuze plichten) en Chessed (vrijwillig iets doen wat een ander nodig heeft).

Ineens realiseerde ik mij dat de tweedeling wel of niet religieus, chessed en geen chessed, als een rode draad door de man zijn verhaal liep, zoals een heel scherpe tweedeling. Dit had ik me nooit zo scherp deze tweedeling gerealiseerd het vignet van zijn familie wat de taxichauffeur mij gaf.

Op weg naar huis na de Bar Mitzwa vertelde de grootmoeder van de jongen: "Zo die zit op de goede weg". Verder zei ze niets. "Die zit op de goede weg in zijn leven". Ook op weg naar het vliegveld vertelde Herzl mij, dat zijn moeder dertig jaar bij een rabbijn in Mekor Baruch had gewerkt en nu een klein pensioen van hem kreeg, vrijwillig.

In het Jodendom is er een wijsheid dat kinderen en kleinkinderen dingen overkomen ten gevolge van de zechoet (verdienste) van hun ouders of grootouders. Ik zal het op mijn volgende reis navragen, maar ik ben ervan overtuigd dat Herzl door de verdienste van zijn moeder met een vrome vrouw is getrouwd of in ieder geval een vrouw van een vrome familie. Ik denk dat ik weer vroom ben geworden door de verdienste van Jacob de vader van mijn moeder. Bij toeval ontdekte zij ,dat in de tweede wereldoorlog bij hem thuis op zaterdag klandestien sjoeldiensten werden gehouden.

Wat kunnen we van dit alles leren voor de hulpverlenng?

Een paar weken geleden lazen we het wekelijkse Thorastuk Vajeetsee, Jacob de derde van onze stamvaders gaat op weg buiten Israël en buiten de Joodse wereld. Als zodanig een konfrontatie met anders denkenden.

Op de grens van Israël slaapt hij op een aantal bij elkaar gelegde stenen,althans die gebruikt hij als hoofdkussen en vecht in een droom met de Engelen en wint.

De plaats waar Jacob sliep heet Makom Haze. Alle kommentaren (Dessler, Freund,Schneerson, Siga, Geffen, Evers etc. Etc.) zij allen schrijven over Makom Haze en wat het betekent voor ons geloof. Wat doe je op een plaats die niet Joods het buitenland en waar dus anders gedacht wordt? Hoe kom je daar tot geloof?

Bescheidenheid, nederigheid en het opzij zetten van je eigen ego is een voorwaarde. Een van de rabbijnen schrijft "nederigheid is dat je totaal niet in staat bent Gods werken te begrijpen".

Dit is zeker geen verkeerde basishouding voor een psychotherapeut.

Het punt waar het omgaat hoe kun je Gods boodschap gewaarworden of handhaven in een niet religieuze wereld? In een niet religieuze wereld met name waar vele niet religieuze gewoontes en wetten het dagelijks verkeer bepalen. Jacob was de eerste die toen hij de grens overging en daarmee in aanraking kwam. Hij trouwde vier vrouwen, totaal verboden bij de huidige Joodse wet, toch leidde hij een onberispelijk Joods leven.

Hoe kon dat? Nu beginnen we op voor de psychotherapeut interressant terrein te komen.

Jacob had maar een doel voor ogen en dat was het Joodse volk te stichten in een niet Joodse wereld MET ANDERE WOORDEN DE OMGEVING ZO TE VERANDEREN, DAT HIJ JOODS WERD OF KON WORDEN, die instelling was God genoeg.
Hier wordt onze therapeutische aandacht aandacht als therapeut getrokken. Omgeving betekent natuurlijk onze medemens en die zo beinvloeden,dat hij zich openstelt, zijn ego toegankelijk maakt voor in het therapeutische geval therapeutische inzichten.

In Nederland leidt de psychotherapie/psychoanalyse geen bloeiend bestaan. Er zijn veel mensen die zich door nood gedreven aanmelden. De therapeutische resultaten zijn matig tot slecht, gedeeltelijk resultaat heet dat met een mooi woord.

Jacob was de eerste, die in zijn tijd een manier vond zijn medemens te veranderen beinvloeden. Hij vond de synthese van de belangrijkste eigenschappen van zijn voorvaders, Abraham zijn chessed, doen wat de ander nodig heeft. Jitzchak, Gevura zelf doen wat je nodig lijkt. Jacob transcendeerde de religieuze instelling die hij van zijn twee voorvaderen meekreeg en ging op weg. Hij creeërde zijn eigen waarheden en deed wat goed of nodig was. IJver verlangend te doen wat God van hem vroeg en dat was genoeg.

Aanvankelijk bewegen therapeuten zich bij elke therapie in een wereld waar zij heel andere dingen zien en verlangen van hun patiënten dan zij aanvankelijk zien of weten. Hiermee bedoel ik dat de tegenwoordige therapeut net als Jakob bij de niet vrome medemens, de patiënt, hem in een onbekende wereld probeert te interesseren. Dit betekent dat achter de liefde haat kan zijn en omgekeerd achter haat zit de liefde. Dit is natuurlijk een geweldige therapeutische opsteker. Hoeveel iemand ook haat op een onbewust niveau zijn er minstens net zoveel mogelijkheden tot liefhebben. Patiënten hebben een andere denkwereld dan hun therapeuten zij zijn niet reflectief of introspectief heet dat. Dit ligt mede ten grondslag aan wat gedeeltelijk resultaat in een therapie is.

Rabbi Shalom Arush in zijn boek The Garden of Emuna /De Tuin van het Geloof. Hij noemde daarin Rabbi Nachman de stichter van het Breslav chassidisme: "De grootste psychiater aller tijden". Daar beweert hij nogal wat.

Viktor Frankl, ook wel de derde belangrijke Weense psychiater genoemd na Freud en Adler, is de stichter van de logotherapie. Het belangrijkste doel van een therapie is dat de patiënt betekenis geeft aan wat hij doet in zijn leven, volgens Frankl.

De patiënt dient hiervoor verantwoordelijkheid te nemen. David Guttman licht dit toe in een artikel, gaande over Chassidisme en logotherapie.

Verantwoordelijkheid is het enige antwoord, volgens David Guttman. De patiënt moet zijn respons ter beschikking hebben.
Jacob leert ons dat het verlangen, de hartstochtelijke wens, de medemens te helpen eerlijk naar waarheid te helpen. Dit is een belangrijke basiseigenschap voor een psychotherapeut.

In mijn praktijk wordt per consult nagegaan of de behandeling voldoet aan wat de patiënt nodig heeft .

Het resultaat als je dat niet doet: dat zie je bij de taxichauffeur die zijn familie nooit ziet, althans zijn eigen familie. In de psychotherapeutische praktijk betekent dat de patiënt onregelmatig komt of wegbijft. En dit heet dan gedeeltelijk resultaat.

Jacob Velleman